W dniu 15 lutego 2024r. weszła w życie tzw. „ustawa Kamilka”, czyli nowelizacja szeregu ustaw mających na celu zwiększenie ochrony małoletnich, którzy stali się ofiarami przemocy. Mowa o ustawie z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, którą wprowadzono m.in. obowiązek wdrożenia Standardów Ochrony Małoletnich. W wyniku tej nowelizacji w ustawie z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich został dodany rozdział 4b zatytułowany – Standardy ochrony małoletnich.
Jak już zostało wspomniane nowe przepisy weszły w życie dnia 15 lutego 2024r. Ustawodawca przewidział jednak odpowiedni okres na wprowadzenie przez obowiązane podmioty stosownych regulacji. Termin ten wynosi 6 miesięcy i upływa 15 sierpnia 2024r.
Na kogo został nałożony obowiązek wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich?
W rozdziale 4b ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich dodano art. 22b, zgodnie z którym obowiązek wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich ma każdy:
- „organ zarządzający jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900), oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
- organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.”
- Obowiązek wprowadzenia standardów mają również podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.
Jakie regulacje powinny zostać zawarte w Standardach Ochrony Małoletnich?
W stanie prawnym sprzed 15 lutego 2024 r. istniały już pewne standardy i procedury, które wiązały się z ochroną małoletnich a obowiązek ich przygotowania spoczywał na szkołach i innych placówkach oświatowych. W związku z nowelizacją zachodzi konieczność przygotowania odpowiednich procedur również przez inne podmioty, których pracownicy mają kontakt z małoletnimi bądź ich zaktualizowania w tych placówkach, w których już zostały wdrożone.
Standardy Ochrony Małoletnich muszą być dostosowane do charakteru oraz rodzaju placówki lub wykonywanej działalności. Ustawodawca przedstawił pewne rozwiązania, na które szczególnie należy zwrócić uwagę. Są to przede wszystkim:
- zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
- zasady i procedura podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
- procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
- zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
- zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
- zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
- osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
- sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
W standardach powinny się znaleźć również:
- wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
- zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
- procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
- zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
W Standardach Ochrony Małoletnich należy ponadto uwzględnić również sytuację dzieci z niepełnosprawnościami oraz ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Kto odpowiada za kontrolę Standardów Ochrony Małoletnich?
Podmioty, zobowiązane do wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich, mają obowiązek, co najmniej raz na dwa lata, dokonywać oceny standardów w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami.
Podmiotem uprawnionym do kontroli wykonywania obowiązków w zakresie swojej właściwości rzeczowej i miejscowej jest organ prowadzący jednostkę systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, lub organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad taką jednostką, organ zarządzający lub nadzorujący inną placówkę lub prowadzenie działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.
Kontrolę wykonywania obowiązków, o których mowa w niniejszym artykule, w zakresie objętym swoją właściwością rzeczową i miejscową, sprawują również:
- wójt;
- burmistrz;
- prezydent miasta;
- starosta;
- marszałek województwa.
Organy te mogą upoważnić do wykonywania funkcji kontrolnych pracowników podległych im urzędów marszałkowskich, powiatowych, miejskich lub gminnych lub funkcjonariuszy straży gminnych.
Kontrolujący, w ramach kontroli, jest uprawniony do:
- wstępu wraz z niezbędnym sprzętem na teren kontrolowanego podmiotu w godzinach od 8 do 18;
- żądania pisemnych lub ustnych informacji niezbędnych dla przeprowadzenia kontroli;
- żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z zakresem kontroli.
Ponadto, kontrolę wypełniania przez pracodawców oraz innych organizatorów obowiązków nałożonych ustawą, sprawują w zakresie swojej właściwości:
- Państwowa Inspekcja Pracy;
- Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia.
W razie naruszenia obowiązków przez zobowiązane podmioty, podmiot przeprowadzający kontrolę zawiadamia Policję lub prokuratora.
Co grozi za niewykonanie obowiązku wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich?
Podmiot, niespełniający obowiązku wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich, podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany.
W razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich, sprawca podlega karze grzywny nie niższej niż 1 000 zł.
(źródła Kancelaria Prawa Gospodarczego Kazimierz Wlazło i Aneta Guza-Wójtowicz i strona internetowa Rzecznika Praw Dziecka).
Zwracam również uwagę, że przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi pracodawcy lub inni organizatorzy w zakresie swojej działalności są obowiązani do uzyskania informacji, czy dane tej osoby są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze. Wykonanie tego obowiązku nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi rodziny małoletniego lub osoby znanej rodzicom małoletniego osobiście i wykonywanej w stosunku do własnych małoletnich dzieci lub małoletnich dzieci znajomych.
W praktyce oznacza to, iż konieczne będzie uzyskanie o każdym kandydacie na wolne stanowisko danych z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym oraz informacji z Krajowego Rejestru Karnego lub rejestrów karalności państw trzecich w zakresie określonych przestępstw (lub odpowiadających im czynów zabronionych w przepisach prawa obcego) lub w przypadkach prawem wskazanych – oświadczenia o niekaralności, a następnie utrwalenie tych informacji w formie wydruku i dołączenie do akt osobowych pracownika lub dokumentacji osoby dopuszczonej do wykonywania działalności.
Z poważaniem
Radca Prawny Grupa Protektom
Przemysław Przepióra